نشریه میگو و سخت پوستان
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 12، پاییز و زمستان 1399)

دردهه اخیر باشیوع بیماریهای نوظهور میگو استفاده از سیستم نرسری بطور چشمگیری افزایش داشته است .نرسری میگو علاوه بر ارتقاءسطح ایمنی زیستی و کاهش خطر بروز بیماری ،با کاهش دوره پرورش در استخرخاکی امکان دو دوره پرورش را فراهم می کند و بهره وری مزارع را افزایش می دهد.در مناطقی از کشوربخصوص چویبده آبادان که بیماری لکه سفید ویروسی بصورت اندمیک شده و هرساله خسارت زیاد می کند بعنوان یک استراتژی پیشنهاد می شود.با افزایش وزن میگوی ذخیره سازی شده در استخر خاکی عملا میگو مقاومتر وتحمل تغییرات شرایط محیطی بیشتر می شود. ایجاد سیستم نرسری هزینه های اولیه را بالامی برد ونیاز به آموزش و طراحی خاص هرمنطقه دارد که بایستی مورد توجه قرار گیرد.

در سال های اخیر خوراک مورد نیاز میگوی پرورشی در کشور از طریق تولید داخلی تامین می شود در حالیکه  قبلا از کشورهایی مانند فرانسه، هند، ویتنام اندونزی، مالزی و تایوان بصورت واردات تامین می شد. در بین استان هایی که به تولید میگو مبادرت کرده اند تنها در استان سیستان و بلوچستان علیرغم صدور مجوز کارخانه خوراک میگو اما تاکنون کارخانه ای تاسیس نشده است. با توجه به ظرفیت بالای آبزی پروری در استان سیستان و بلوچستان احداث کارخانه تولید غذای میگو می تواند پاسخگوی نیازهای استان باشد و موجب تسهیل امور تولید و پرورش میگوی استان شود. طی سال های اخیر غالب غذا های داخلی مورد استفاده با نام های تجاری هوورراش، فرادانه، مرواریدگندمان، لیان، هرمز دام، 21 بیضاء، کیمیاگران تغذیه، حاتمی و دانه طلایی و چند برند غذا های خارجی وارداتی از جمله  Uni - President و Lion بوده است. امروزه دانش تعیین نیازهای غذایی میگو با درک بهتر از اهمیت و ارتباط آن با سلامت میگو در حال گسترش است و در حال حاضر در سایر کشورهای دارای صنعت پرورش آبزیان و همینطور میگو انتظار از یک خوراک، تنها  تامین رشد و تولید محصول (افزایش بیوماس) نیست بلکه محصول سالم، خوش طعم و رنگ مطلوب و تولید دوستدار محیط زیست است. نیازمندی اصلی این توسعه ایجاد رقابت تولید و توسعه کارخانه خوراک میگو در استان های ساحلی و فرموله نمودن غذا بر اساس نهاده های تامین کننده مواد مغذی (پروتیین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی، ویتامین ها و...) داخلی و در دسترس در کشور می باشد.

سال‏ها است که اصلاح نژاد انتخابی توسط انسان به منظور بهبود تولید گیاهان و دام‏ها مورد استفاده قرار گرفته است. این فرآیند در پرورش میگو، علیرغم داشتن یک سابقه کم 20 ساله، دستاوردهای چشمگیری در بر داشته است. عواملی مانند کنترل بیماری، مکانیزاسیون استخر، کیفیت خوراک و مدیریت تغذیه و آب می‏توانند منجر به افزایش بهره‏وری صنعت میگو گردند، با این حال، اصلاح نژاد مهمترین نقش را در این زمینه می‏تواند داشته باشد. امروزه مشاهده شده که به گزینی میگو برای برخی از صفات مطلوب همانند رشد و مقاومت در برابر بیماری منجر به افزایش بهره وری و تولید در صنعت میگو شده است. از طرفی، ویژگی‏های منحصر به فرد میگو نظیر فاصله نسل کوتاه، تعداد بالای تولید تخم (هماوری)، وراثت پذیری نسبتا بالا و تنوع ژنتیکی و فنوتیپی زیاد صفت رشد و اغلب صفات مهم اقتصادی، زمینه را برای رسیدن به پیشرفت ژنتیکی بالا از طریق انجام برنامه‏های اصلاح نژادی فراهم آورده است. هدف از این مقاله تبیین نقش برنامه‏های اصلاح نژادی در بهبود بهره وری مزارع میگو و نیز مرور مطالعات صورت گرفته در زمینه بهبود صفات رشد و مقاومت به بیماری، به منظور آشنایی و تشویق به امر اصلاح نژاد میگو در کشور است.

در حوضچه های آبزی پروری، پلانکتون های گیاهی میکروسکوپی، در تغذیه غذای زنده آبزیان، میگو و ماهی استفاده می شوند. مدیریت علمی یک بدنه آب با کسب دانش در مورد عوامل محیطی، به ویژه عوامل فیزیکی-شیمیایی و بیولوژیکی، ارتباط نزدیک دارد و این امر تا حد زیادی بر بهره وری آب تاثیر می گذارد. از نظر زیست محیطی، پلانکتون ها در افزایش بهره وری بیولوژیکی در استخرهای آبزیان نقش مهمی ایفا می کنند. پرورش موفق آبزیان در استخرها تا حد زیادی به کیفیت آب و محیط کلی آبزی بستگی دارد. فیتوپلانکتون و زیوپلانکتون ها به تغییرات در کیفیت آب حساس می باشند و از این رو شاخص بسیار خوبی از شرایط محیط زیست در استخرها می باشند. پلانکتون ها به سطح پایین اکسیژن محلول، سطح بالای مواد مغذی، آلاینده های سمی، کیفیت پایین غذا یا فراوانی و شکار واکنش های معنی داری نشان می دهند. یک تصویر خوب از شرایط فعلی در حوضچه ها را می توان با نگاه کردن به شاخص های پلانکتون، مانند زیست توده، فراوانی و تنوع گونه ها مشاهده کرد. تاثیر سطح مواد مغذی بر جمعیت فیتوپلانکتون ها در مزارع پرورش میگو، علاوه بر بازدهی رشد میگو، بر شدت و کیفیت اثرات زیست محیطی صنعت آبزی پروری بر محیط زیست پیرامون هم موثر می باشد.

راسته آمفی پودا یا ناجورپایان، سخت پوستانی هستند که نقش مهمی در انتقال مواد ضروری و انرژی به سطوح بالاتر زنجیره غذایی و پالایش مواد زاید آلی از محیط های آبی را بعهده داشته و اغلب به عنوان غذای بسیاری از ماهیان، بی مهرگان، پرندگان ساحلی و پستانداران دریایی بشمار می روند. آمفی پودا حاوی مقادیر بالایی از پروتیین و چربی و مقادیر مناسبی از اسیدهای آمینه ضروری بوده که جذب غذا توسط ماهی را بهبود بخشیده و با دارا بودن آنتی اکسیدانهایی چون بتاکاروتن سیستم ایمنی و مقاومت در برابر استرس را نیز افزایش می دهند. جنس گاماروس (Gammarus) (از خانواده گاماریده) که اغلب در آب های شیرین تا لب شور زیست می کنند، گونه هایی با اهمیت بالای اکولوژیک و اقتصادی را شامل می شود. تاکنون 18 گونه از این جنس در دریای خزر و 24 گونه از آب های داخلی شناسایی شده است. در شبکه غذایی آبزیان، گاماروس غذای خیلی مناسبی است که نیازهای پروتیینی لارو ماهیان در مراحل نخست زندگی تا بچه ماهیان بزرگتر را فراهم می کند و باعث بهبود کیفیت رنگ و مزه گوشت ماهیان تغذیه نموده با آن می گردد. از اینرو استفاده از این منبع غذایی بصورت غذای زنده یا به صورت خشک به عنوان غذای جایگزین عالی و ارزان برای تغذیه میگو و ماهی توصیه می گردد.

این تحیق با هدف بررسی امکان پرورش میگوی وانامی در آب شیرین چاه در منطقه رودان و در مجتمع آبزی پروری چالباش، در  5 استخر بتونی 8 ضلعی با مساحتی به میزان 45 متر مربع و جمعا 225 متر مربع مفید و عمق آبگیری 1 متر و با تراکم 400 قطعه در متر مربع در شهریور 1399 انجام گردید. آبگیری بوسیله آب چاه کشاورزی و با قدرت دبی 20 لیتر بر ثانیه با میزان هدایت الکتریکی 2800 میکروموس بر ثانیه بود. غذادهی و تغذیه بوسیله غذای استاندارد انجام گرفت و میزان رشد وبازماندگی تا 111 روز دوره پرورش مورد سنجش قرار گرفت. میانگین رشد در استخرها 15/11 گرم بدست امد که از نظر رشد با یکدیگر اختلاف معناداری نداشتند و میانگین بازماندگی نیز 47/53% حاصل گردید. نتایج این بررسی نشان داد که آبهای کشاورزی و بخصوص چاه های لب شور می تواند پتانسیل خوبی برای پرورش میگوی پاسفید غربی در استان هرمزگان باشد.

سالانه بطور بالقوه حدود 70 میلیون تن ضایعات از آبزیان در جهان و حدود 500 هزار تن ضایعات آبزیان در جمهو.ری اسلامی ایران تولید می شود. بخش اعظم این ضایعات بدون استفاده از بین می رود. میانگین قیمت هر کیلوگرم آبزیان پرورشی مختلف شامل؛ میگو، ماهی کپور، ماهی تیلاپیا، صدف و جلبک به ترتیب حدود 4/6، 1/2 ، 9/1، 6/1 و 4/0 دلار است، در حالیکه قیمت هر کیلوگرم محصولات زیست فناورانه دریایی استخراج شده از آنها شامل؛ استاگزانتین [1]، فوکوییدان [2]، کیتوزان[3]، آلجینات [4]، آگار [5]، کاراگینان [6]، کلاژن [7]، چربی های اشباع نشده مانند امگا 3 [8] و ژلاتین [9] به ترتیب 1000، 700، 500، 80، 50، 50، 20 و 10 دلار می باشد. تولید محصولات زیست فناورانه دریایی یکی از مولفه های توسعه دریا محور کشورهای ساحلی و از محرکه های اقتصاد دانش بنیان و غیر نفتی است که در سال های اخیر تاکید بسیاری بر این راهبرد شده است. لذا ضرورت دارد باهدف توسعه اشتغال مولد و دریا پایه، سرمایه گذاری در این حوزه با هدف تولید محصولات زیست فناورانه با ارزش افزوده بالا از ضایعات آبزیان صورت پذیرد. 

صنعت ماهیان زینتی کشور به سرعت در حال پیشرفت است و میگوهای زینتی از گونه های محبوب، مقاوم، جذاب و سرگرم کننده برای دوست داران نگهداری از آبزیان زینتی محسوب می شوند. این میگوها علاوه بر زیبایی و سرگرم کننده بودن، با خوردن جلبک ها آکواریوم خانگی شما را تمیز می کنند. میگوی رد چری همه چیز خوار بوده و در شرایط مصنوعی به راحتی تکثیر و پرورش می یابد.  این میگوها به ماهی ها آسیب نمی رسانند ولی در اکواریوم باید پوشش کافی برای آنها فراهم نمایید تا توسط ماهی ها خورده نشوند.   درصورت کار با این موجود،  رهاسازی آنها به طبیعت توصیه نمی شود چراکه به دلیل زاد آوری وسازش پذیری بالای آنها می توانند جمعیت های سایر میگوهای آب شیرین بومی را تحت تاثیر قرار دهند. این مقاله کیفیت آب مورد نیاز برای پرورش، تغذیه ، تکثیر، نحوه تشخیص جنس های نر و ماده، پراکنش وماهیان زینتی قابل نگهداری همراه آنها در آکواریوم را موردتوجه قرار می دهد.